13-معجزه ریشه های شیرین بیان برای ارتقاء زیبایی پوست

مقدمه

گیاه شیرین بیان که با نام علمی Glycyrrhiza glabra شناخته می شود و از خانواده Fabaceae است، یکی از گیاهان دارویی است که از زمان باستان به ویژه در مناطق خاورمیانه و آسیای شرقی در طب سنتی استفاده می شده است. بیشترین قسمت مورد استفاده از شیرین بیان ریزوم ها یا ریشه های آن است که بخصوص در مصارف پوستی، پودر ریشه این گیاه عصاره گیری شده و به کار می رود.

طب سنتی

شیرین بیان در طب سنتی مصارف مختلفی داشته است. برای مثال از ترکیب شیرین بیان با کره برای بهبود زخم ها و سوختگی ها استفاده می کردند. محلول شیرین بیان را با شیر برنج ترکیب کرده و به صورت خوراکی برای گرفتگی صدا استفاده می کردند. یکی دیگر از استفاده های شیرین بیان در درمان خونریزی داخلی بوده است. در گذشته در هند از عصاره ریشه شیرین بیان به عنوان قطره چشم برای درمان ورم ملتحمه استفاده می کردند. در طب سنتی از ترکیب پودر شیرین بیان با عسل برای درمان کم خونی استفاده می کردند. هم چنین از ترکیب خمیر شیرین بیان با یک سری مواد دیگر به عنوان کاردیوتونیک (مقوی قلب) هم استفاده می شده است.

ترکیبات

این گیاه به دلیل طعم شیرین و خواص درمانی متعدد خود شناخته شده است. شیرین بیان( Licorice) دارای متابولیت های ثانویه گیاهی است که بر اساس ساختار شیمیایی به چند گروه تقسیم می شوند و هر کدام دارای ترکیبات موثره متعددی هستند؛ مانند تری ترپنوئید ها که شامل گلیسیریزین است، ساپونین ها که شامل گلیسیریزیک اسید و 18-بتا-گلیسیرتینیک اسید است و گروه فلاونوئیدها که شامل لیکوریتین و ایزولیکوریتین و گلابریدین است و هم چنین گروه ها و ترکیبات دیگری نیز وجود دارد.
گلیسیریزین: از دسته تری ترپنوئیدهاست. ترکیب اصلی و موثره شیرین بیان است که مسئول طعم شیرین این گیاه است. مکانیسم آن مهار پروستاگلاندین ها به ویژه پروستاگلاندین E2 و فعالیت آنزیم سیکلواکسیژناز (cox) و هم چنین تجمع پلاکتی است.از این رو باعث خواص ضد التهابی و ضد ویروسی می شود. این ماده هم چنین باعث خاصیت آنتی اکسیدانی می شود. دارای خاصیت مرطوب کنندگی است و می تواند به حفظ رطوبت پوست کمک کند و برای درمان درماتیت آتوپیک، خارش و کیست های هیداتید پوست استفاده شود.

(ساختار شیمیایی گلیسیریزین)
گلابریدین: این ترکیب از دسته ایزوفلاونوئیدهاست . رنگ زرد شیرین بیان به دلیل محتوای فلاونوئیدی آن است. گلابریدین دارای خواص خواب آور، ترمیم کننده زخم و سفید کنندگی است. این ترکیب با دو مکانیسم مهار تولید ROS و مهار آنزیم تیروزیناز مانع از ملانوژنز می شود ، درنتیجه دارای خاصیت آنتی اکسیدانی و جلوگیری از آسیب های احتمالی رادیکال های آزاد و خاصیت روشن کنندگی پوست است.

( ساختار شیمیایی گلابریدین)
گلیسرتینیک اسید: از گروه ساپونین هاست و اثرات مشابه هیدروکورتیزون موضعی در درمان اگزما، درماتیت تماسی و آلرژیک و پسوریازیس دارد. مطالعات بالینی نشان داده است که اسیدگلیسرتینیک موضعی و مشتقات آن در کاهش زمان بهبود و درد ناشی از تبخال تناسلی بسیار مفید است.

(ساختار شیمیایی گلیسرتینیک اسید)
لیکوریتین: از دسته فلاونوئیدهاست. رنگ زرد شیرین بیان به دلیل حضور فلاونوئید هاست. لیکوریتین دارای خواص ضد التهابی است و می‌تواند به کاهش التهاب در بدن کمک کند. این ترکیب می‌تواند به عنوان یک ضد میکروب عمل کند و در برابر عفونت‌های باکتریایی و ویروسی مؤثر باشد. لیکوریتین خواص آنتی اکسیدانی دارد و می‌تواند به کاهش استرس اکسیداتیو کمک کند و از کبد در برابر آسیب‌های ناشی از سموم و عوامل التهابی محافظت کند.

(ساختار شیمیایی لیکوریتین)

خواص پوستی شیرین بیان

– اثرات ضد التهابی: یکی از مهم‌ترین خواص شیرین بیان، اثر ضد التهابی آن است. ترکیب اصلی فعال شیرین بیان، یعنی گلیسیریزین، قادر است با مهار آنزیم‌های مختلفی که در فرایند التهاب نقش دارند، مانند فاکتور نکروز توموری (TNF-α) و پروستاگلاندین‌ها، عمل کند سبب کاهش التهاب در پوست و درمان بیماری‌هایی مانند آکنه، اگزما و پسوریازیس شود.
– خواص آنتی اکسیدانی: شیرین بیان دارای خواص آنتی‌اکسیدانی قوی است که به واسطه ترکیبات فیتوشیمیایی مانند فلاونوئیدها و اسیدهای فنولی ایجاد می‌شود. این ترکیبات با خنثی کردن رادیکال‌های آزاد و پیشگیری از آسیب‌های اکسیداتیو به پوست، از پیری زودرس پوست جلوگیری کرده و فرآیند ترمیم سلولی را تسریع می‌بخشند. این ویژگی در مقابله با آسیب‌های ناشی از تابش خورشید و آلودگی‌های محیطی مؤثر است.
– اثرات روشن‌کننده و ضد لک: یکی دیگر از ویژگی‌های معروف شیرین بیان، خاصیت روشن‌کنندگی آن است. گلیسیریزین و دیگر ترکیبات موجود در این گیاه می‌توانند تولید ملانین در پوست را کاهش دهند. این اثر به‌ویژه در درمان لکه‌های پوستی و تیرگی‌های ناشی از آفتاب‌سوختگی یا پیری پوست مؤثر است. شیرین بیان با مهار آنزیم تیروزیناز که مسئول تولید ملانین است، موجب روشن شدن پوست و کاهش لکه‌های تیره می‌شود.
– اثر نرم کنندگی و مرطوب‌کنندگی: ترکیبات مختلف موجود در شیرین بیان دارای خواص مرطوب‌کننده هستند که به حفظ رطوبت پوست کمک می‌کند. این گیاه با تقویت سد دفاعی پوست، مانع از تبخیر آب و خشکی پوست می‌شود. استفاده از عصاره شیرین بیان در محصولات مراقبت از پوست می‌تواند باعث افزایش نرمی و لطافت پوست شده و به درمان خشکی و ترک‌های پوستی کمک کند.
– اثر ضد میکروبی و ضد ویروسی: شیرین بیان دارای خواص ضد میکروبی است و می‌تواند به مبارزه با باکتری‌ها، قارچ‌ها و ویروس‌ها کمک کند. این گیاه به‌ویژه در درمان آکنه‌های ناشی از عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی مؤثر است. ترکیبات فعال در شیرین بیان مانند فلاونوئیدها و ساپونین‌ها به کاهش رشد باکتری‌های مولد آکنه کمک می‌کنند.
– اثرات تسکین درد و خارش: در بسیاری از اختلالات پوستی که با خارش و درد همراه هستند، استفاده از شیرین بیان می‌تواند تسکین‌دهنده باشد. ترکیبات موجود در شیرین بیان به مهار گیرنده‌های درد در پوست کمک می‌کنند و از این طریق، احساس درد و سوزش را کاهش می‌دهند.
– ترمیم زخم‌ها و آسیب‌های پوستی: شیرین بیان با تحریک فرآیندهای ترمیمی سلولی در پوست، به بهبود زخم‌ها و جراحات پوستی کمک می‌کند. این گیاه به دلیل خواص ضد التهابی و آنتی‌اکسیدانی خود می‌تواند روند بهبود زخم‌ها را تسریع کرده و از بروز اسکار جلوگیری کند.
در ضد لک شب امونی از خانواده Brilliant، از عصاره شیرین بیان حاوی 40 درصد گلابریدین به شکل انکپسوله استفاده شده است که دارای خواص ضد لک و روشن کننده فوق العاده است. همچنین این عصاره با اثرات تسکین دهندگی و ضد التهابی خود سبب کاهش عوارض جانبی و التهابی که مواد موثره ضد لک دیگر ممکن است ایجاد کند، شده است. همچنین عصاره شیرین بیان در کرم ترمیم کننده امونی از لاین Repera به کار رفته است.
دکتر فائزه پروندی-دکتر سمیه نیکنام

رفرنس ها:

Sharma V, Katiyar A, Agrawal RC. Glycyrrhiza glabra: chemistry and pharmacological activity. Sweeteners. 2018:87
 Murray MT. Glycyrrhiza glabra (licorice). Textbook of natural medicine. 2020:641
 Hasan MK, Ara I, Mondal MS, Kabir Y. Phytochemistry, pharmacological activity, and potential health benefits of Glycyrrhiza glabra. Heliyon. 2021 Jun 1;7(6)
 Wahab S, Annadurai S, Abullais SS, Das G, Ahmad W, Ahmad MF, Amir M. Glycyrrhiza glabra (Licorice): A comprehensive review on its phytochemistry, biological activities, clinical evidence and toxicology. Plants. 2021; 10 (12): 2751
 Pastorino G, Cornara L, Soares S, Rodrigues F, Oliveira MB. Liquorice (Glycyrrhiza glabra): A phytochemical and pharmacological review. Phytotherapy research. 2018 Dec;32(12):2323-39
 Asl MN, Hosseinzadeh H. Review of pharmacological effects of Glycyrrhiza sp. and its bioactive compounds. Phytotherapy Research: An International Journal Devoted to Pharmacological and Toxicological Evaluation of Natural Product Derivatives. 2008 Jun;22(6):709-24