27- شاخص کومدوژنیسیته چیست و چه کاربردی دارد؟
کمدون ها ضایعات غیر التهابی آکنه هستند که برجسته ای بوده و در نتیجه ترشح بیش از چربی از غدد پلوسباسه (غده های تولید کننده چربی در پوست) و انسداد مجرای خروج سبوم از آنها ایجاد می شوند. کدومدون ها به دو دسته کمدون های سر سفید (منافذ بسته) و کمودون های سرسیاه (منافذ باز) تقسیم بندی می شود. کمدون ها را بمب های ساعتی برای آکنه نیز می نامند زیرا ممکن است به ضایعات التهابی پاپول و پوسچول (ضایعات قرمز التهابی) آکنه تبدیل شوند. حتی می توان گفت، آکنه قبل از بروز تظاهرات جلدی، با انسداد مجرای خروج چربی از پوست آغاز می شود.
برخی از مواد می توانند کومدوژن باشند، به این معنا که با سبب انسداد مجرای خروج سبوم، سبب ایجاد کمدون، بخصوص در افرادی که پوست های چرب و مستعد آکنه دارند، شوند. شاخص کومدوژنیسیته معیاری برای کمی کردن این عارضه جانبی کیفی است که احتمال انسداد منافذ پوست توسط یک ماده را نشان می دهد. این مقیاس از 0 تا 5 رتبه‌بندی می‌شود.
شاخص کمدوژنیسیته
| تعریف | مثال | |
| 0 | منافذ را به هیچ‌وجه مسدود نمی‌کند. | Squalene, Paraffin, Argan oil, Dimethicone, Cyclopentosiloxane, Sunflower oil, Blueberry Seed Oil |
| 1 | احتمال انسداد منافذ بسیار کم است. | Grape seed oil, Caprylic/capric triglyceride, Isononyl isonoate, Rosehip Oil, Candelilla wax |
| 2 | با احتمال کم منافذ را مسدود می کند. | Jojoba Oil, Pumpkin Seed Oil, Sesame Oil, Carnauba wax, Shea Butter |
| 3 | با احتمال کم متوسط را مسدود می کند. | Olive oil, Lanolin |
| 4 | با احتمال زیاد را مسدود می کند. | Palm Oil, Cocoa Butter |
| 5 | با احتمال بسیار زیاد را مسدود می کند. | Soybean Oil, Wheat Germ Oil, Linseed Oil, Isopropyl myristate |
محصولات مراقبت از پوست و فرآورده های آرایشی بهداشتی اغلب بسته به نوع پوست افراد و بخش های مختلف بدن فرموله می شوند. علاوه بر روغن ها و مواد اولیه، خاصیت کومدون زایی به محصول نهایی نیز ارتباط داده می شود. قانون کلی این است که برای پیشگیری از کمدون زایی یک محصول نهایی نباید بیش از 3 تا 5 درصد محصول از مواد کمدون زا با شاخص 3 تا 5 باشند. احتمال ایجاد ضایعات کمدون در افرادی که به طور طبیعی پوست چرب دارند، در نواحی از پوست که تراکم و فعالیت غدد سباسه بیشتر است مانند ناحیه پیشانی و بینی در صوت، روی شانه بازوها و پشت، بیشتر است. لذا توجه به شاخص کمدون زایی در محصولاتی که روی این نواحی به کار می روند، از اهمیت بیشتری برخوردار است. به طور مثال استفاده از یک امولینت و مرطوب کننده قوی و موثر مانند ایزوپروپیل میرستات که شاخص کمدون زایی بالایی دارد در یک کرم مرطوب کنند، مشکلی ایجاد نخواد کرد.
از آنجایی که عوامل زیادی در تأثیر یک روغن خاص روی پوست نقش دارند. بنابراین، هیچ راهی برای پیش بینی “مطلق” کمدون زایی یک ترکیب و یا محصول وجود ندارد. حتی متخصصان پوست در تعیین اینکه پوست افراد چگونه به محرک ها واکنش نشان می دهد با چالش هایی مواجه هستند. واقعیت این است که پوست همه افراد متفاوت است، بنابراین یک روغن به طرق مختلف بر افراد مختلف تأثیر می گذارد. دلیل اینکه برخی روغن ها عدد مشخصی به عنوان «شاخص کومدوژنیک» (Comedogenic Index) دارند، در حالی که برخی دیگر به صورت یک بازه (مثلاً ۰-۲) گزارش می شوند، به عوامل زیر مربوط می شود:
۱- تفاوت در مطالعات و منابع علمی: شاخص کومدوژنیک بر اساس مطالعات آزمایشگاهی (معمولاً روی پوست خرگوش یا انسان) تعیین می شود. گاها نتایج در مطالعات مختلف متناقض است. ممکن است در مطالعات مختلف، نتایج متفاوتی برای یک روغن گزارش شود. مثلاً یک مطالعه شاخص روغن نارگیل را ۴ و مطالعه دیگر آن را ۳ اعلام کند. همینطور برخی منابع (مانند کتاب های مرجع فرمولاسیون آرایشی) عدد ثابتی ارائه می دهند، در حالی که برخی وبسایت ها یا مقالات، بازه های گزارش شده از مطالعات مختلف را ذکر می کنند.
۲- تفاوت در ترکیب شیمیایی روغن ها: روغن های طبیعی (مانند جوجوبا یا آرگان) ممکن است بسته به منشأ جغرافیایی، روش استخراج (پرس سرد یا گرم یا تصفیه شده) یا خلوص، ترکیب اسیدهای چرب متفاوتی داشته باشند که سبب تغییر در احتمال کمدون زایی آنها می شود. به طور مثال هرچه نسبت لینولنیک اسید به اولئیک اسید در روغن زیتون بالاتر باشد احتمال کمدون زایی آن بیشتر است. یا روغن نارگیل تصفیه شده (فراوری شده) ممکن است شاخص کومدوژنیک پایینتری نسبت به نوع خام آن داشته باشد.
۳- روش های تست متفاوت: روی حیوانات و یا در انسان برخی مطالعات از پوست خرگوش (که حساس تر است) استفاده می کنند، در حالی که برخی دیگر روی پوست انسان تست می شوند. غلظت مورد استفاده از ماده در محصول نهایی (۱۰۰% خالص یا رقیق شده) می تواند نتایج را تغییر دهد.
۴- تفاوت های فردی در پوست: شاخص کومدوژنیک یک راهنمای کلی است، اما واکنش پوست افراد مختلف به یک روغن می تواند متفاوت باشد. مثلاً روغن جوجوبا (شاخص ۲) ممکن است برای برخی افراد کاملاً غیرکومدوژنیک باشد، اما برای دیگران باعث آکنه شود. به همین دلیل، برخی منابع بازه هایی از اعداد را ذکر می کنند تا این تفاوت های فردی را لحاظ کنند.
۵- استانداردسازی نشده بودن شاخص: هیچ استاندارد جهانی واحدی برای تعیین دقیق شاخص کومدوژنیک وجود ندارد.
این شاخص بیشتر بر اساس اجماع مطالعات قدیمی (مانند تحقیقات کلاسیک دکتر Kligman Albert در دهه ۱۹۷۰) تعیین می شود و به روزرسانی های محدودی دارد.
کاربردهای رایج شاخص کومدوژنیک
– فرمولاسیون محصولات: شرکت‌های تولیدکننده محصولات مراقبت از پوست و آرایشی از شاخص کومدوژنیک برای انتخاب موادی استفاده می‌کنند که احتمال ایجاد جوش را کاهش دهند. محصولاتی که با برچسب “غیر کومدوژنیک” عرضه می‌شوند، برای کاهش خطر انسداد منافذ طراحی شده‌اند.
– انتخاب محصولات مراقبت شخصی: افراد با پوست‌های مستعد آکنه یا چرب معمولاً محصولاتی با مواد دارای شاخص کومدوژنیک پایین (0-2) انتخاب می‌کنند. آگاهی از این شاخص به کاربران کمک می‌کند از موادی که ممکن است باعث ایجاد جوش شوند، اجتناب کنند.
– ارزیابی مواد تشکیل‌دهنده: افراد با پوست‌های حساس می‌توانند مواد موجود در یک محصول را ارزیابی کنند تا تشخیص دهند که آیا احتمال تحریک یا ایجاد آکنه وجود دارد یا خیر.
مواد و محصولات غیر کومدوژن (Non-comedogenic) کدامند؟
مواد اولیه که دارای رتبه 2 یا کمتر هستند و احتمال مسدود شدن منافذ با این ترکیبات پایین است غیر کمدون زا در نظر گرفته می شوند. این خصوصیت به‌ویژه برای افراد مستعد آکنه اهمیت دارد. با این حال، پاسخ پوست افراد به محصولات مختلف می‌تواند متغیر باشد و عواملی نظیر نوع پوست، محیط و رژیم غذایی بر این موضوع تأثیر می‌گذارد. روغن‌های سرشار از اسید لینولئیک، مانند روغن هسته انگور، گل مغربی، یا روغن تمشک، انتخاب بهتری برای پوست‌های چرب هستند. در حالی که روغن‌هایی مانند روغن آووکادو یا کره کاکائو که حاوی اسید اولئیک بالاتری هستند، برای پوست‌های خشک بهتر عمل می‌کنند.
بر خلاف مواد که بر اساس مطالعات و منابع مختلف، کمدون زایی آنها بررسی و تا حدودی مشخص شده است، در صورتی که یک فرآورده آرایشی- بهداشتی، تنها بر اساس ارائه نتایج مطالعات حیوانی با انسانی استاندارد می تواند، ادعای غیر کمدون زا بودن را داشته باشد.
نکات کلیدی:
– غلظت پایین یک ماده کومدوژنیک (کمتر از 3 تا 5 درصد) ممکن است اثر مسدودکننده‌ای نداشته باشد.
– حتی مواد غیر کومدوژنیک می‌توانند در برخی افراد کمدون زا باشند.
– وجود غلظت زیاد یک روغن در یک محصول، همیشه به معنای کومدوژنیک بودن آن نیست.
– شاخص کمدون زایی با ویسکوزیته و چسبندگی متفاوت است. برای مثال روغن کرچک بسیار غلیظ است و در عین حال کمدوژنیک نیست.
منابع:
دکتر سمیه نیکنام دکتر فائزه پروندی
1404/03/29
در فرمولاسیون محصولات امونی از روغن های کمدون زا با شاخص کمدون زایی 3 تا 5 به هیچ وجه استفاده نشده است. همچنین مطالعات post market، عدم کمدون زایی این محصولات را نشان داده است.
