مقدمه

تمایل بشر به جوان ماندن که ناشی از ترس وی از پیری، ناتوانی و مرگ است، در طول تاریخ وی را به سمت ابداع روش­ها و درمان­های جدید برای حفظ و بازگرداندن آن کشانده است. بی شک پوست به عنوان بزرگترین ارگان بدن که سطح آن را پوشانده، آیینه تمام نمایی از سلامت و سن بیولوژیک هر فرد است. علاوه بر عوامل ژنتیکی که می­توان گفت، مهمترین فاکتور تاثیرگذار در حفظ ظاهر شادات و سلامت پوست است، مراقبت از آن در طول زمان، نقش تعیین کننده­ای در تداوم زیبایی و سلامت آن دارد. به طور کلی این مراقبت شامل شستشوی مناسب، رطوبت رسانی و محافظت در برابر آفتاب است. تغذیه مناسب، عدم مصرف الکل و سیگار و کاهش استرس و فشارهای روانی- اجتماعی برای پوست نیز مانند هر عضو دیگری در بدن، حیاتی به شمار می­رود.

با اینکه توصیه ها اکیداً بر این است که با مراقبت از پوست، از پیری زودرس آن پیشگیری کنیم، اما روش های مختلفی نیز برای احیا و بازگرداندن جوانی به پوست وجود دارد. این روش­ها شامل استفاده از ترکیبات و کرم­های جوان ساز، روش­های مبتنی بر استفاه از لیزر، تزریق بوتاکس، تزریق فیلر و چربی، جراحی ­های پلاستیک و غیره می­باشد. در این میان استفاده از ترکیبات موضعی کازمتیک، به دلیل غیرتهاجمی بودن، جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص داده­اند. در این فرآوده­های به اصطلاح ضد پیری یا جوان ساز طیف وسیعی از مواد موثره (Cosmeceutical) وجود دارد. مرطوب کننده­ها، اسیدهای میوه یا آلفا هیدروکسی اسیدها (AHA)، مشتقات رتینوئیک اسید، آنتی اکسیدان­ها، ویتامین­های محلول در چربی و محلول درآب از متداول ترین مواد موثره کازمسیوتیکال مورد استفاده در این فرآورده­ها به شمار می­روند. پپتیدها از تازه ترین مواد موثره در حوزه جوان­سازی پوست هستند که از سال ۲۰۰۰ میلادی کاربرد آن­ها در ترکیبات کازمتیک ضدپیری گسترش یافت.

پپتیدها، پلیمرهای آمینواسیدی کوتاه زنجیره (کمتر از ۲۰ اسید آمینه) هستند. پپتیدهایی که به صورت طبیعی در بدن انسان وجود دارند، وظایفی متعددی از قبیل تنظیم تمایز و مهاجرت سلولی، القاء یا مهار پروتئین سازی، ایجاد ارتباط بین سلولی و غیره را به عهده دارند.  آشنایی به عملکرد پپتیدها به اوایل قرن بیستم میلادی باز ­می­گردد. به تدریج با افزایش دانش راجع به پپتیدهای طبیعی انواع مختلف از پپتیدهای سنتتیک ساخته شد. در سال ۱۹۷۳ پپتید معروف کاپر- گلیسین- هیستیدین- لیزین ( Cu-GHK) سنتز شد که اثرات متعددی از قبیل ترمیم زخم، آنتی اکسیدانی و احیا پوست برای آن قائل شدند. اولین بار در دهه ۱۹۸۰ استفاده از پپتیدها در فرآورده­های موضعی کازمتیک گزارش شد. در سال ۲۰۰۰  پپتید پالمیتول پنتاپپتید-۴ به طور سنتتیک تهیه و وارد بازار شد. سپس صنعت شروع به سنتز پپتیدهای کوچک پایدار نمود که اثرات مفیدی در سنتز ماتریکس خارج سلولی (Extracellular matrix)، تنظیم رنگ دانه سازی پوست و مهار پاسخ­های خود ایمنی داشتند.

پپتیدهای جوان ساز بر اساس مکانیسم عمل خود به سه دسته اصلی تقسیم می­شوند: پپتیدهای پیام رسان، پپتیدهای شبه بوتاکس و پپتیدهای حامل. با توجه به سنتز نسبتاً ساده این ترکیبات پپتیدهای زیادی در هر دسته توسط کمپانی­های مختلف تهیه و عرضه شده است. در ادامه به صورت خلاصه به مکانیسم عمل آن­ها و معرفی برخی از پرکاربردترین آن­ها پرداخته می­شود.

پپتیدهای پیام رسان (Signal peptides)

الاستین، کلاژن، پروتئوگیلیکان­، گلوکوزآمینوگلیکان‌ و فیبرونکتین اجزای اصلی سازنده ماتریکس خارج سلوی پوست به شمار می­آیند که علاوه بر وجود مقدار لازم از آن­ها در پوست، چیدمان و اتصالات مناسب بین آن­ها ایجاد کننده استحکام لازم و بالاتبع جوانی و شادابی پوست می­باشد. به طوری که اولین شاخصه یک پوست پیر، کاهش کلاژن و الاستین در آن است. بعد از ۴۰ سالگی به طور میانگین هر سال ۱ درصد از میزان کلاژن و الاستین پوست کاهش پیدا می­کند. تحریک فیبروبلاست­ها جهت تولید کلاژن و الاستین بیشتر و مهار هیدرولیز و تخریب اجزای ماتریکس بین سلولی دو مکانیسم اصلی برای به تعویق انداختن روند پیری محسوب می­گردد. در جدول زیر، برخی از متداول ترین این پپتیدها و مکانیسم اثر آن­­ها آمده است.

پپتیدهای شبه بوتاکس- پپتیدهای مهار کننده نروترنسمیتر (Neurotransmitter-affecting peptides)

انقباض عضلات صورت سبب بروز احساسات و انتقال بیشتر مفاهیم در برقراری ارتباط با دیگران می­گردد. همزمان با انقباض عضلات، پوست نیز دچار کشیدگی در یک جهت و ایجاد خطوط و چین و چروک در سمت دیگر می­گردد. با تکرار این حرکات در طول زمان به تدریج در برخی نواحی صورت که مدام تحت تاثیر این حرکات بوده است، خطوط و چین و چروک های ماندگار یا اصطلاحاً خطوط استاتیک ایجاد می­گردد.

همانطور که در شکل نشان داده شده، این انقباضات تحت تاثیر آزاد سازی نروترنسمیتر استیل کولین در پایانه عصبی مجاور عضله شکل می­گیرد استیل کولین در وزیکل­هایی در پایانه عصبی می­شود. اتصال پروتئین Syntaxin و SNAPE-25 به Synaptobrevin سبب ایجاد کمپلکس SNARE می­گردد که سبب آزاد سازی استیل کولین می­شود. استیل کولین آزاد شده سبب تحریک گیرنده استیل کولین روی عضله شده و انقباض آن را سبب می­گردد.

سم بوتولینوم با تداخل و شکست در پروتئین SNAP-25 یا  Synaptobrevin مانع از تشکیل کمپلکس SNARE شده و انقباض عضلانی را مهار می­کند. پپتیدهای مهارکننده نروترنسمیتر، عملکردی مشابه بوتاکس داشته و با ایجاد اختلال در کمپلکس پروتئینی SNARE سبب مهار انقباض عضلانی و بالاتبع آن پیشگیری و درمان خطوط و چین و چروک­های پوست می­گردد.

Acetylhexapeptide-3 با نام تجاری Argireline^® مهمترین پپتید از این دسته می­باشد. در دو مطالعه نشان داده شده که سبب کاهش خطوط و چین و چروک صورت بخصوص خطوط پنجه کلاغی اطراف چشم ­می­گردد.

Pentapeptide-3 با نام تجاری Vialox^® و Triapeptide-3 با نام تجاری SYN^®-AKE پپتیدهایی هستند که به صورت پس سیناپسی عمل کرده و مهار کننده گیرنده استیل کولین روی عضله می­باشند.

Pentapeptide-18 با نام تجاری Leuphasyl^® عملکرد انکفالین ها را تقلید کرده و مانع از آزاد سازی کاته­کل آمین می­گردد. سبب کاهش خطوط ریز صورت شده و استحکام و سفتی پوست را بهبود می­بخشد.

همانطور که در شکل نشان داده شده، این انقباضات تحت تاثیر آزاد سازی نروترنسمیتر استیل کولین در پایانه عصبی مجاور عضله شکل می­گیرد استیل کولین در وزیکل­هایی در پایانه عصبی می­شود. اتصال پروتئین Syntaxin و SNAPE-25 به Synaptobrevin سبب ایجاد کمپلکس SNARE می­گردد که سبب آزاد سازی استیل کولین می­شود. استیل کولین آزاد شده سبب تحریک گیرنده استیل کولین روی عضله شده و انقباض آن را سبب می­گردد.

سم بوتولینوم با تداخل و شکست در پروتئین SNAP-25 یا  Synaptobrevin مانع از تشکیل کمپلکس SNARE شده و انقباض عضلانی را مهار می­کند. پپتیدهای مهارکننده نروترنسمیتر، عملکردی مشابه بوتاکس داشته و با ایجاد اختلال در کمپلکس پروتئینی SNARE سبب مهار انقباض عضلانی و بالاتبع آن پیشگیری و درمان خطوط و چین و چروک­های پوست می­گردد.

Acetylhexapeptide-3 با نام تجاری Argireline^® مهمترین پپتید از این دسته می­باشد. در دو مطالعه نشان داده شده که سبب کاهش خطوط و چین و چروک صورت بخصوص خطوط پنجه کلاغی اطراف چشم ­می­گردد.

Pentapeptide-3 با نام تجاری Vialox^® و Triapeptide-3 با نام تجاری SYN^®-AKE پپتیدهایی هستند که به صورت پس سیناپسی عمل کرده و مهار کننده گیرنده استیل کولین روی عضله می­باشند.

Pentapeptide-18 با نام تجاری Leuphasyl^® عملکرد انکفالین ها را تقلید کرده و مانع از آزاد سازی کاته­کل آمین می­گردد. سبب کاهش خطوط ریز صورت شده و استحکام و سفتی پوست را بهبود می­بخشد.

منابع

 Zhang L, Falla TJ. Cosmeceuticals and peptides. Clinics in dermatology. 2009;27(5):485-94

 Greff D. Synthetic peptides and their use in cosmetic or dermopharmaceutical compositions. Google Patents; 2002

 Ruiz M, Clares B, Morales M, Gallardo V. Evaluation of the anti-wrinkle efficacy of cosmetic formulations with an anti-aging peptide (Argireline®). Ars pharm. 2010;50(4):168-76

 Badenhorst T, Svirskis D, Wu Z. Pharmaceutical strategies for the topical dermal delivery of peptides/proteins for cosmetic and therapeutic applications. Aust J Pharmacol Ther. 2014;2(6):1036

 Schagen SK. Topical peptide treatments with effective anti-aging results. Cosmetics. 2017;4(2):16

 Herndon Jr JH, Jiang L, Kononov T, Fox T. An Open Label Clinical Trial of a Multi-Ingredient Anti-Aging Moisturizer Designed to Improve the Appearance of Facial Skin. Journal of drugs in dermatology: JDD. 2015;14(7):699-704

تاریخ انتشار: 22-08-1403